Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө Арассыыйаҕа «Аҕа дойдуну», Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтигэр «Ийэ дойдуну» көмүскээччилэр, нэhилиэкпитигэр «Бэтэрээн» сылынан «УРУЙДУУБУТ УЛУУ КЫАЙЫЫНЫ» кэнсиэринэн Улуу Кыайыы күнүн бэлиэтиир тэрээhиннэр саҕаламмыттара.
1941 сыл бэс ыйын 22 күнэ, фашистскай халабырдьыттар Аҕа дойдубутугар туох да сэрэтиитэ сух саба түспүттэрэ. Алдьархайдаах Сэрии бастакы күннэриттэн Саха сириттэн Кыhыл Армияҕа барааччылар бастакы эшелоннара тэриллибиттэрэ. Бэс ыйыгар, от ыйыгар тыhыынчанан рабочайдар, колхозтаахтар, интеллегеннэр, студеннар барбыттара.
Саха сириттэн 1941-45 сылларга Саха сирин 18 киин уонна со5уруу оройуоннарыттан армия5а ылыллыбыт киhи ахсаана- 62 509 киhи, ол иhигэр 418 дьахтар ынырыллыбыта.
Чочуобуна кырдаллаах,
Куула тумус тыалаах,
2-с Лөгөй нэЬилиэгиттэн
Киhи киэнэ килбиэннээхтэрэ,
Дьон киэнэ чулуулара
Ийэ сирдэрин өстөөхтөн көмүскүү
153 Эдэр-чэгиэн дьон фронна ынырыллыбыттара.
83 буойун ийэ дойдуларын көмүскэлигэр
Сырдык тыыннарын толук уурбуттара,
60 буойун кыайыы-хотуу көтөллөнөн дойдуларыгар эргиллибиттэрэ.
Саамай чулуу, үлэни-хамнаһы өрө туппут, күөгэйэр күннэригэр сылдьар дьоммут Ийэ дойду көмүскэлэригэр ынырыллыбыттара. Оччотоо5у Иосиф Виссарионович Сталин баһылыктаах бүтүн Сойуустаа5ы Коммунистическай партия Киин комитетын уонна советскай правительство ынырыыларынан, биһиги дьоммут туох да халбана суох биир ньыгыл кэккэ5э туруммуттара. Кыргыһыы хонуутуттан эргиллибэт дьыл5аламмыттар Көмүс унуохтара Улуу Москва, ытык Ленинград, Сталинград, Калининград куораттар, Ильмень күөл, Украина истиэптэригэр, Белорусия халын тыаларыгар, Карпат хайаларыгар, Германия сиригэр-уотугар үйэ-саас тухары хаалбыттара, сорохтор сура5а суох сүппүттэрэ.
Махтанабыт, Эйиэхэ, ветеран!
Сүгүрүйэбит, Эйиэхэ, буойун!
Махтанабыт-дьоллоох олохпут иһин!
Сүгүрүйэбит-дьоллоох олоҕу бэлэхтээбиккэр!
Эйэни-дьолу киэргэтэр кырачааннар!
Эйэлээх олоххо олорор ыччаттар ааттарыттан
Өйдүүбүт, Махтанабыт, Сүгүрүйэбит.
Кэнсиэр кэннэ бары тоҕуоруhан туран “Өйдөбүнньүк чүмэчи” акцияҕа кытыннылар. Нэhилиэкпит олохтоохторо иhиттээх чүмэчи илдьэ кэлэннэр аналлаах миэстэҕэ уурдулар. Манан тэрээhиннэр бастакы күнүн түмүктээтилэр.
Сарсыҥҥы ыам ыйын 9 күнүгэр сарсыарда 10ч Аҕа Дойду Улуу Сэриитигэр хорсуннук сэриилэспит биир дойдулаахтарбыт туhунан тэттик радиорепортаж холбонно ол кэнниттэн аhаҕас халлаан анныгар “Полевая – солдатская кухня” “Сайа” вокальнай ансаамбыл бэйэтин көҕүлээhининэн уонна кыамтатынан тэрийдилэр, парааттыы кэлбит ыалдьыттарга амсаттылар.
Эҕэрдэ нүөмэрдэр – сэрии кэминээҕи ырыалар ньиргийдилэр онтон Улуу Кыайыы 80 сылынан “Кыайыы Параада” саҕаланна. Маҥнай Петр Васильевич Аммосов аатынан Тулуна орто оскуолатын оҕолоро байыаннай парад көрдөрдүлэр онтон нэhилиэкпит тэрилтэлэрэ, түмсүүлэрэ, түөлбэлэрин олохтоохторо Бурцева уулуссаттан саҕалаан траассанан эргийэн Атласовых уулуссанан киирэн Аҕа Дойдубут Улуу сэриитин толоонугар кыргыhан Кыайыы көтөллөнөн калаастарыгар эргийэн кэлбит ытык Бэтэрээннэрбит оллоонноон олорон ааспыт уhаайбаларын аттынан ааhан “Булгунньахха” “Өйдөбүнньүк уотун” уматыытын үөрүүлээх тэрээhинигэр тиийдибит. Митины Аҕа баhылыкпыт Петр Егорович Бурнашев “Өйдөбүнньүк уоту” уматарыттан, эҕэрдэтиттэн саҕалаатыбыт, быйылгы 2025 сылтан 2030 сылга диэри биллэриллибит “Ытык иэс…” диэн хомуур бырагыраамматын, олохтоох түмэл салайааччыта Бысыин Федот Дмитриевич бүгүҥҥү күҥҥэ саҥа биллибит, Аҕа Дойду Сэриитигэр сылдьыбыт дьоммутун ааттарын уонна ахсааннарын сырдатта, эҕэрдэ тылларын анаата. Нэhилиэкпит “Алгыс” бэтэрээннэрин сэбиэтин салайааччыта Аҕа баhылыкпыт Петр Егорович Бурнашев, Агафья Николаевна Тарабукина, Петр Васильевич Аммосов аатынан Тулуна орто оскуолатын Президенэ Камилла Габышева “Өйдөбүнньүк уотугар” венок уурдулар онтон биир мүнүүтэ хараастыынан митины түмүктээтибит уонна ини-бии Габышевтар ааттарынан түөлбэлэлр икки ардыларыгар “Кыайыы эстафетатын” олохтоох дьаhалта бэрт сэргэхтик ыыппыта.
15:00 ч нэhилиэкпит бэтэрээннэрин ыҥыран “Сайдыы” сынньалаҥ киинигэр бырааhынньыктааҕы остуоллаах “Ахтыы киэhээтэ” тэриллиннэ. Манна олохтоох түмэл уонна билэтиэкэ туруорбут быыстапкаларын сиhилии Федот Дмитриевич кэпсээтэ, “Улуу Кыайыы 50 сылын” бэлиэтээбит бар дьоммутун, ытык кырдьаҕастабытын, убаастабыллаах Бэтэрээннэрбитин күөх экран нөҥүө, Анна Михайловна Петухова видео-архивтартан түмэн оҥорбут киинэтин көрдүбүт, ырыа да ыллаатыбыт, үҥкүлээтибит даҕаны үөрэн-көтөн, астынан-дуоhуйан тарҕастыбыт.
Ийэ дойдуларын көмүскэлигэр тыыннарын толук уурбут, дьоруойдуу охтубут биир дойдулаахтарбытын өйдөөн – санаан ааhар, кинилэр ытык ааттарын үйэтитэр, киэн тутта ааттыыр биhиги ытык иэспит!
